Οι σοβαρές και χρόνιες ασθένειες (ΣΧΑ), δηλαδή οι ασθένειες που προσβάλλουν τουλάχιστον 50 άτομα ανά 100.000, ευθύνονται για το 87% των θανάτων στην ΕΕ το 2009 (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή).
Οι ΣΧΑ περιλαμβάνουν τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τον καρκίνο, τα προβλήματα ψυχικής υγείας, τον σακχαρώδη διαβήτη, τα χρόνια αναπνευστικά νοσήματα και τις μυοσκελετικές παθήσεις. Λόγω του ότι χαρακτηρίζονται συχνά από κοινούς παράγοντες κινδύνου, πολλές από τις ασθένειες αυτές μπορούν να προληφθούν. Η καθιέρωση, εξάλλου, περισσότερο ισότιμης πρόσβασης σε αποτελεσματική θεραπευτική αγωγή σε όλη την ΕΕ θα μπορούσε να επιφέρει σημαντικά οφέλη για την υγεία και την οικονομία σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η διάγνωση μιας χρόνιας ασθένειας αποτελεί ένα γεγονός που όλοι οι άνθρωποι φοβούνται και πάντα αγωνιούν κρυφά μήπως προκύψει στη ζωή τους. Σε κάποιους όμως συμβαίνει στην πραγματικότητα και έτσι εκείνοι καλούνται να αντιμετωπίσουν μια νέα πραγματικότητα που κλονίζει βασικές άμυνες και συνθήκες ζωής που είχαν τεθεί μέχρι τότε στην καθημερινότητά τους.
Παράλληλα με τη διάγνωση της ασθένειας, ο πάσχων έρχεται αντιμέτωπος με ένα μέλλον που είναι αβέβαιο και μια αίσθηση απώλειας ελέγχου σε ζωτικές παραμέτρους της ζωής του. Αυτά που μέχρι πρότινος ήταν δεδομένα, δεν είναι πια, ακόμη και η επιβίωσή του. Η αίσθηση του αγνώστου τρομάζει. Πώς θα εξελιχθεί η ασθένεια; Πώς θα εξελιχθεί η ζωή και η καθημερινότητα μελλοντικά; Οι συνθήκες αυτές επιφέρουν ουσιαστικά μια διαδικασία πένθους για τις πολλές και σημαντικές απώλειες που βιώνονται, σε ψυχικό και σωματικό επίπεδο. Η άρνηση, ο θυμός, η κοινωνική απόσυρση αποτελούν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Αρχικά, μπορεί κανείς να νιώθει ότι τα συναισθήματά του είναι ‘παγωμένα’, ότι δεν νιώθει ‘τίποτα’. Η συνειδητοποίηση είναι βέβαια επώδυνη όταν αυτό το αρχικό ‘μούδιασμα’ αρχίζει να υποχωρεί και τα συναισθήματα επανέρχονται έντονα. Σε αυτό το στάδιο ο πάσχων χρειάζεται ιδιαίτερη ψυχολογική βοήθεια προκειμένου να αρχίσει να προσαρμόζεται και να επαναδομεί τις σχέσεις του και την καθημερινότητά του σε νέες βάσεις. Αναλογισμός και επαναδιαπραγμάτευση των απωλειών. Τι έχει πράγματι χαθεί;
Πιο αναλυτικά, αναφερόμαστε σε απώλειες σε λειτουργικό επίπεδο και στις σωματικές εκδηλώσεις της νόσου και κατ’ επέκταση στην ικανότητα του ατόμου να εκτελεί καθημερινές δραστηριότητες, να φροντίζει τον εαυτό του κοκ. Σε κοινωνικό επίπεδο η έκβαση εξαρτάται συχνά από τη φύση της ασθένειας. Θανατηφόρα νοσήματα μπορεί να ενεργοποιήσουν άγχος και συνεπώς αποφυγή από το άμεσα φιλικό περιβάλλον, ενώ νοσήματα που αποφέρουν κοινωνικό στίγμα μπορεί να οδηγήσουν και στην περιθωριοποίηση. Οι απώλειες σε επαγγελματικό επίπεδο εξαρτώνται επίσης από τη φύση της ασθένειας. Πολλοί ασθενείς με χρόνια νοσήματα συνταξιοδοτούνται αναγκαστικά ή μειώνεται σημαντικά η ικανότητά τους για εργασία, που σημαίνει ότι η επαγγελματική τους ταυτότητα χάνεται και οι ίδιοι βιώνουν έλλειψη αυτοεκτίμησης και ενοχές που δεν μπορούν πια να είναι χρήσιμοι.
Η διαχείριση του πόνου κατά την πορεία της ασθένειας είναι επίσης σημαντική σε πολλά επίπεδα. Πώς είναι να ζει κανείς με πόνο; Μπορεί ο πάσχων να ανακαλύψει μέσα του τις ψυχικές δυνάμεις για να αντιμετωπίσει το χρόνιο πόνο; Και αν η φύση της ασθένειας υπαγορεύει ανεξέλεγκτες κρίσεις και διαστήματα έντονου πόνου και ανημπόρειας; Η αίσθηση αδυναμίας και απώλειας ελέγχου είναι έντονη. Με ποιους τρόπους μπορεί να συμφιλιωθεί με τα νέα δεδομένα;
Τι να κάνουμε
Η αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκαλεί μια χρόνια πάθηση σε ψυχολογικό και συναισθηματικό επίπεδο προϋποθέτει μια προσέγγιση ρεαλιστική, αλλά κυρίως θετική. Η προσαρμογή στην καινούργια κατάσταση ή το να είναι κανείς αισιόδοξος για το μέλλον μπορεί αρχικά να φαίνονται απίθανα, όμως είναι εφικτά. Μια πρόσφατη μελέτη, που εξέτασε ασθενείς με προβλήματα στα νεφρά, οι οποίοι υπόκειντο σε αιμοκάθαρση εβδομαδιαίως, εντόπισε ότι η αντίληψη και η διάθεσή τους για ζωή δεν διέφερε από την ομάδα ελέγχου που αποτελούνταν από υγιής συμμετέχοντες.
Ένας ψυχολόγος θα σας βοηθήσει να αποκτήσετε τη συναισθηματική αντοχή που χρειάζεστε για να αντιμετωπίσετε τις δυσκολίες που προκαλεί μια χρόνια πάθηση. Ο ψυχολόγος σε συνεργασία με το γιατρό σας και άλλους ειδικούς που σας παρακολουθούν, μπορεί να σας βοηθήσει να αποκτήσετε τις κατάλληλες στρατηγικές αντιμετώπισης, οι οποίες όχι μόνο θα ενισχύσουν το πρόγραμμα θεραπείας που παρακολουθείτε αλλά θα συμβάλουν και στη συνολική ευημερία στη ζωή σας παρά τις όποιες σωματικές δυσκολίες υπάρχουν.
Υπάρχουν κι άλλες πιθανές προτάσεις αντιμετώπισης μιας χρόνιας κατάστασης, μεταξύ άλλων:
- Διατηρήστε τις επαφές σας. Δημιουργήστε και διατηρήστε ποιοτικές σχέσεις με φίλους και συγγενείς. Πολλοί οργανισμοί υγείας καλύπτουν ομάδες υποστήριξης που αποτελούνται από άτομα που αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις. Αυτές οι ομάδες όχι μόνο θα βοηθήσουν τη δική σας ευημερία αλλά θα σας προσφέρουν την εξαιρετικά σημαντική ευκαιρία να βοηθήσετε άλλους.
- Φροντίστε τον εαυτό σας. Μην επιτρέψετε στην αγωνία σχετικά με την πάθηση να σας εμποδίσουν να τρέφεστε σωστά, να ξεκουράζεστε, να ασκείστε και να διασκεδάζετε.
- Διατηρήστε την καθημερινότητα των εργασιών σας, των υποχρεώσεων, της φροντίδας του σπιτιού και τα χόμπι σας όσο περισσότερο μπορείτε. Αυτό θα σας προσφέρει σταθερότητα μέσα στο κατά τα άλλα χαοτικό περιβάλλον και την αβεβαιότητα της ασθένειάς σας.
Πηγές:
http://www.iatronet.gr/article.asp?art_id=17875
http://www.healthview.gr/node/21271
http://ec.europa.eu/health/ageing/policy/index_el.htm